اخيراً به‌دليل شيوع كرونا، عده‌اي با استفاده از روش‌هاي نوآورانه غيرمتعارفي با عناويني مختلفي نظير اتاقك، ايستگاه، جعبه، راهرو، دروازه و تونل ضدعفوني كننده با اسپري و پاشيدن ماده گندزدا به لباس و بدن افراد، ادعا مي‌كنند اين فناوري مي‌تواند از انتشار ميكروب‌ها از جمله ويروس كرونا پيشگيري كند.
حتي بعضي از شركت‌ها پا را فراتر نهاده و قابليت فناوريشان را از گندزدايي به استريليزاسيون آن هم هوشمند ارتقاء داده‌اند و با اسامي چون «گيت هوشمند ضدعفوني»، «تونل‌هاي هوشمند استريليزاسيون» روانه بازار كرده‌اند در حالي كه مقصود گندزدايي، ضدعفوني و استريليزاسيون كاملاً متفاوت است.
مركز سلامت محيط و كار وزارت بهداشت و جمعي از اساتيد بهداشت محيط كشور ناكارآمدي و مشكلات به‌كارگيري اين تونل‌ها را اعلام كرده‌اند، ولي همچنان طراحان ادعا مي‌كنند اين دستگاه‌ها كارآمد بوده و در ورودي‌هاي مناطق پرخطر مانند بيمارستان‌ها، بازار، مجتمع صنعتي و ساختمان‌هاي اداري، فرودگاه‌ها، ايستگاه‌هاي قطار، ايستگاه‌هاي اتوبوس، مجتمع‌هاي فروشگاهي، مساجد و ساير مناطق پرتردد قابل نصب است كه بعضاً نصب و در حال استفاده است.
شيوه عمل اين دستگاه‌ها بدين‌صورت است كه يك ماده گندزدا نظير كلر، ازن، پراكسيد هيدروژن، تركيبات آمونيوم كواترنر و.... به مدت 6 تا 30 ثانيه از چندين نازل از زواياي مختلف روي لباس و اندام فرد اسپري و مه‌پاشي مي‌شود. بعضي از مدل‌ها محفظه‌اي مخصوص براي ضدعفوني كردن دست‌ها نيز در آن تعبيه كرده‌اند و هولناك‌تر اينكه، بعضي از شركت‌ها لامپ‌هاي ماوراي بنفش را هم در اين تونل‌ها تعبيه و به‌كار گرفتند.
امّا سؤالات اساسي اين است كه آيا اين دستگاه‌ها قبل از توليد انبوه، تأييديه مراجع ذي‌صلاح بهداشتي را اخذ كرده‌اند؟ آيا مي‌توان لباس و بدن فرد را در مدت 6 تا 30 ثانيه گندزدايي، ضدعفوني و استريليزه كرد؟ آيا كارآمدي اين دستگاه در نابودي ميكروب‌ها از جمله كرونا ويروس به اثبات رسيده است؟ آيا كاربرد گندزدا به‌صورت مه‌پاشي و اسپري مشكلات تنفسي و پوستي براي افراد در معرض تماس ايجاد نخواهد كرد؟ و سؤالات مشابه كه نيازمند به پاسخ علمي است.
طراحي و كاربرد اين دستگاه‌ها بدون ارائه شواهد علمي و تنها با استناد به برخي خبرها، فيلم‌ها و عكس‌ها در سايت‌هاي اينترنتي و شبكه‌هاي اجتماعي است. پاسخ سؤالات مطروح شده و دلايلي كه مي‌توان در مورد معايب و مخاطرات و عدم ضرورت استفاده از اين‌گونه تجهيزات مطرح كرد به شرح زير است:
1- سازمان جهاني بهداشت(WHO)، اسپري و مه‌پاشي مواد ضدعفوني كننده روي افراد (در تونل، كابينت، يا اتاق) را تحت هر شرايطي توصيه نمي‌كند. سازمان جهاني بهداشت اعلام كرده است كه اين عمل مي‌تواند از نظر جسمي و رواني زيان‌آور باشد و توانايي آلوده شدن ويروس به‌وسيله قطرات يا تماس را كاهش نمي‌دهد و فاقد اثربخشي بر كنترل كوويد 19 است. علاوه بر اين، مه‌پاشي افراد با كلر و ساير مواد شيميايي سمي مي‌تواند منجر به سوزش چشم و پوست، اسپاسم برونش ريه ناشي از استنشاق و اثرات بر دستگاه گوارش مانند تهوع و استفراغ مي‌شود.
2- سازمان‌هاي بهداشتي كاربرد ماوراي بنفش(UVC) روي دست و بدن را به علت اثرات بهداشتي شديد منع كرده است. UVC يكي از عوامل ايجاد سرطان پوست است.
3- محصولات گندزدايي سمي و محرك تنفسي، پوست و چشم‌اند. بعضي از تركيبات نظير آب اكسيژنه شايد به‌ظاهر محرك تنفسي نباشند، ولي به‌واسطه توليد راديكال‌هاي به‌شدت واكنش‌پذير به‌صورت خاموش بر دستگاه تنفسي و گوارش تأثير سوء مي‌گذارند.
4- غلظتي كه مواد ضدعفوني كننده براي مه‌پاشي استفاده شده است بيش از حدود تماس مجاز با آلاينده‌ها و مواد سمي است كه توسط سازمان‌هاي بهداشتي تدوين شده است. اين يكي از دلايل عدم اخذ گواهي از مراجع ذي‌صلاح است.
5- بر اساس رهنمودهاي سازمان جهاني بهداشت و دستورالعمل‌هاي وزارت بهداشت اغلب گندزدا در غلظت‌هاي توصيه شده به زمان تماس حداقل يك تا 10 دقيقه نياز دارند تا بتوانند كارآمد و مؤثر باشند، اما تمام اين دستگاه‌ها زمان تماس كمتر از 30 ثانيه دارند. مضافاً اينكه اغلب محصولات گندزدايي براي سطوح سخت و غير متخلخل مناسب‌اند، ولي لباس‌ها به‌عنوان سطوح متخلخل به‌حساب مي‌آيند. براي البسه بهترين روش شستشوي با آب گرم است. محصولاتي كه مناسب مواد متخلخل توصيه شده است به زمان تماس حداقل پنج تا 10 دقيقه نياز دارند تا ويروس كرونا را غيرفعال كنند. اين زمان در هيچ‌يك از دستگاه‌هاي مورد استفاده برقرار نخواهد شد. براي اينكه اگر اين زمان تماس ايجاد شود، لباس بايستي كاملاً خيس شود كه ممكن نيست.
6- كوويد 19 يك بيماري ويروسي تنفسي است و عمدتاً از طريق قطراتي كه شخص آلوده هنگام سرفه، عطسه يا صحبت ايجاد مي‌كند، انتشار مي‌يابد. بنابراين اسپري گندزدا روي لباس افراد باعث نابودي ويروس در داخل بدن فرد آلوده نخواهد شد. در هر صورت حضور فرد آلوده بدون لوازم حفاظت فردي در اجتماعات موجب انتقال بيماري خواهد شد.
با توجه به منع استفاده اين تجهيزات توسط مراجع بهداشتي ملي و بين‌المللي و همچنين عدم وجود هرگونه شواهدي علمي مبني بر اثربخشي، ايمني و مقرون‌به‌صرفه بودن اين تجهيزات براي كاهش انتقال بيماري كوويد 19 ، كاربرد آنها قابل قبول نيست و نمي‌توان آنها را جايگزين راهبردهاي موجود و اقدامات كنترلي مانند شستشوي دست و فاصله اجتماعي براي مبارزه با شيوع كروناويروس دانست.
در پايان به عموم توصيه مي‌شود با رعايت فاصله فيزيكي (حدود 2 متر) از ديگران و شستن دست‌ها با آب و صابون به مدت 20 ثانيه (يا استفاده از ضدعفوني‌كننده دست با الكل حداقل 60 درصد) در مواقع ضروري و انجام اقدامات پيشگيرانه روزمره، مي‌توان ابتلا به اين بيماري را كاهش داد.